Pwoj� Sovtaj Patrimw�n Kiltir�l Ayiti a la pou ede sove, pwoteje, kons�ve ak restore travay atis ayisyen f� (desen, tablo, eskilti), py�s akeyolojik, dokiman ak eleman achitekti tranblemannt� a ak konsekans li andomaje oswa mete andanje.

Se Enstitisyon Smitsonyann (Smithsonian Institution) ansanm ak gouv�nman ayisyen an, anpatikilye Minist� Lakilti ak Kominikasyon ak Komisyon Prezidansy�l pou Rekonstriksyon Ayiti a, ki �ganize pwoj� a nan t�tkole av�k Komisyon Prezidansy�l Etazini pou Zaf� Atistik ak Imanite yo. Pwoj� sa a jwenn sip� nan men Fondasyon Nasyonal pou L�za (the National Endowment for the Arts), Fondasyon Nasyonal pou Imanite yo (the National Endowment for the Humanities), Enstiti pou S�vis Mize ak Bibliyot�k (the Institute of Museum and Library Services), Lig Bw�dwe a (the Broadway League), ak Kominote Bw�dwe a. Gen l�t finansman yo te founi pa Afimasyon Atizay Fon (Affirmation Arts Fund), Peggy Burnet, Nasyonal Ayisyen Atizay Sosyete (National Haitian Art Society), Macondo Gallery, Waterloo Sant pou Boza (Waterloo Center for the Arts), Zanmi nan Sant lan Atizay (Friends of the Art Center), Jerome ak Thao Dodson. L�t patn� nan pwoj� sa a se: Komite Boukliye Ble Etazini (the US Committee of the Blue Shield), Fondasyon Enstiti Ameriken pou kons�vasyon (the Foundation of the American Institute for Conservation), Fondasyon Konesans ak Lib�te (FOKAL), Sant Ent�nasyonal Etid pou Kons�vasyon ak Restorasyon Byen Kiltir�l (ICCROM), INESKO ak Bibliyot�k Prezidansy�l William J. Clinton.

Se Enstitisyon Smitsonyann ki ap jere pwoj� a. Komite pilotaj pwoj� a gen landann Enstiti Sovgad Patrimw�n Nasyonal (ISPAN), Mize Panteyon Nasyonal Ayisyen (MUPANAH), Bibliyot�k Nasyonal (BN), Achiv Nasyonal Dayiti (ANH) ak Biwo Nasyonal Etnoloji (BNE).

Fonksy�nman Pwoj� a

Sant Sovtaj Byen Kiltir�l yo chita nan yon batiman twa etaj anndan yon pwopriyete ki bare ak mi nan t�t P�toprens. Se nan batiman sa a Pwogram Nasyonzini pou Devlopman an (PNUD) te ye anvan. Enjeny� Lamarin Ameriken (US Navy) yo ak enjeny� Smitsonyann yo te evalye batiman an e yo te ba li s�tifika k�mkwa li pa prezante ankenn danje pou lavi ak byen moun. Se Enstitisyon Smitsonyan ki ap jere im�b sa a ki reponn ak n�m sekirite yo aplike nan lemondantye. Travay sou sit yo ak sou byen kiltir�l yo f�t ak p�misyon m�t yo. Tout byen kiltir�l yo rete ch�m�t ch�m�tr�s pwopriyet� yo kit yo te pou leta kit yo te pou yon patikilye. Tout py�s yo trete, dokimante epi anrejistre anba je pwofesyon�l konpetan ki soti nan Enstitisyon Smitsonyann, nan Enstiti Ameriken pou Kons�vasyon, nan Komisyon Boukliye Ble Peyi Etazini ak l�t �ganizasyon ki kalifye, ki ap bay koutmen pou pwoj� a vanse. Nan kad pwoj� a, Sant Entenasyonal pou Etid ak Kons�vasyon ak Restorasyon Byen Kiltir�l (ICCROM) gen responsablite pou li bay moun ki ap travay nan lakilti ak etidyan iniv�site yo bon jan f�masyon nan zaf� kons�vasyon.

Pwoj� Sovtaj Patrimw�n Kiltir�l Ayiti

Tranblemannt� 12 janvye 2010 la touye plis pase 250 000 moun, li kite plis pase yon milyon senk san mil (1.5 milyon) moun san kay epi li kraze yon gwo pati nan enfrastrikti peyi a. Li bay patrimw�n kiltir�l peyi a yon gwo kou. Li detwi oswa andomaje moniman istorik, mize, bibliyot�k, koleksyon achiv, galrida, legliz, sal espetak, atelye atis ak mache piblik. Granm�si ayisyen konsekan, anpil byen kiltir�l rive sove. Men pif� nan koleksyon sa yo sere nan move kondisyon al�ske anpil l�t toujou anba dekonm. Se pa san rezon ayisyen yo w� patrimw�n kiltir�l yo tankou yon sous idantite ak fy�te. Se yon eritaj lib�te ak kreyativite ki bay p�p ayisyen an kouraj pou li debat anba difikilte e espere yon landemen miy�.

Yon gwo pati nan patrimw�n kiltir�l ayisyen an andanje. Gouv�nman ayisyen an met t�t li ansanm ak Enstitisyon Smitsonyann epi k�k l�t �ganizasyon ent�nasyonal pou yo reyalize Pwoj� Sovtaj Patrimw�n Kiltir�l Ayisyen an.

Pwoj� a bay t�t li pou objektif pou li sove, pwoteje ak kons�ve koleksyon da, py�s akeyolojik, py�s mize, eleman achitekti, dokiman, fim, foto, anrejistreman videyo ak odyo. Sant sovtaj byen kiltir�l la gen ladann li plizy� laboratwa, ak eksp� ki gen pou w�l pou yo ede estabilize ak restore byen nou sot pale la yo. Gen k�k eksp� ki ap ede rekipere byen kiltir�l ki anba dekonm yo, gen l�t ki ap bay k�k pwofesyon�l ak etidyan ayisyen f�masyon nan metye ki gen aw� ak kons�vasyon yo. Yon komite ki gen ladan li gwo otorite nan zaf� lakilti nan leta ayisyen ap ede gade kil�s nan tout koleksyon ki gen pou sove yo, yo dwe bay priyorite l� yo fin jwenn otorizasyon nan men m�t yo oubyen moun ki ap jere yo.

Pwoj� a ap travay pou li prez�ve ak sovgade kilti peyi Dayiti l� li reyalize yon seri aktivite sou kote tankou l� li patisipe nan pwogram Smitsonyann yo ak l� li �ganize k�k ekspozisyon. Media yo ap suiv pwoj� a ak anpil atansyon. Konsa gen atik ki plibliye nan New York Times, Washington Post, ak nan Wall Street Journal sou pwoj� a, anplis CNN ak lapr�s an Ayiti bay enf�masyon sou pwoj� a.